به گزارش روابط عمومی طرح مسجدما، امروز، پنج شنبه 5 بهمن 1391، فعالین فرهنگی مساجد میهمان سخنان گوهربار و گرانقدر آیت الله هادوی تهرانی در فرهنگسرای غدیر بودند که در این نشست ایشان به مبحث سبک زندگی دینی پرداختند.
گزارش زیر چکیده سخنان ارزنده این استاد حوزه و متخصص رفع شبهات دینی، می باشد که تفسیر آن در روزهای آتی در سایت قرار خواهد گرفت.
روز 12 ربیع، روزی هست که به گفته برخی علمای شیعه و اکثریت علمای اهل سنت روز ولادت نبی اکرم ص هست. در این روز در ملجأ شریف امام رئوف و در خدمت شما عزیزان هستیم.
نبی اکرم پیامی برای بشر به ارمغان آورد که اختصاص به زمان و مکان ندارد.
اسلام آمده است تا در هر شرایطی و موقعیتی بتواند کارکرد و وظایف اصلی خود را ایفا کند پس اقتضا می کند قابلیت های خاصی داشته باشد.
حرفهای بسیاری در این خصوص بیان شده است. برخی گفته اند آموزه های اسلامی زمان مصرفشان گذشته است. این احکام مربوط به زمان گذشته است و امروز زمان آنها نیست.
اما در مقابل افراد بزرگی چون شهید مطهری، شهید صدر و حضرت امام ره بحث های متفاوتی در این خصوص داشته اند. آنها بیان کرده اند که چگونه اسلام در شرایط مختلف می تواند جوابگوی مسائل مختلف باشد.
بحث من در این خصوص بیان نظریه اندیشه مدون در اسلام است که پاسخ به پرسشهای اساسی در خصوص اسلام است.
هدف از آن این است که چگونه اسلام می تواند در شرایط مختلف مفاهیم و ارزشهای خود را ارائه کند.
در این جا سعی می شود به صورت گذرا فقط اشاره ای به این نظریه داشته باشیم تا بعد از آن به بحث کارکردهای مسجد بپردازیم.
در این نظریه هر مکتب، مبانی دارد که نظام را تشکیل می دهد و رفتار شکل گرفته و تثبیت شده در این نظام، نهاد است.
اعمال واجب، مستحب، مباح و مکروه در اسلام در دسته نهادها گنجانده می شود.
بعد از گذر از این نظریه حال به بحث مسجد می پردازیم.
مسجد یک نهاد است که در نظامهای مختلف در مجموعه نظام اسلام قابل تحقق است. در واقع در نظام های تربیتی، اجتماعی، سیاسی و ... یک نهاد است.
در برخی زمان ها این نهاد در تمامی نظام ها تحقق یافته است و ممکن است در برخی زمان ها در این نظام ها تحقق خارجی نیافته باشد.
گاهی مسجد محدود به نهاد تربیتی کم اثر می شود مثلا هنگامی که فقط برای نماز نقش داشته باشد.
مسجد در برهه ای محل پاسخگویی به شبهات و محل مناظرات با علما و خصوصا حضرت علی ع بوده است. حتی در دوران امام صادق ع برخی ملحدین در مسجد با امام بحث و سؤال مطرح می کردند. در این برهه زمانی نیز مسجد جایگاه پاسخگویی به شبهات و سؤالات اصلی دین بوده است.
مسجد در طول تاریخ توانسته کارکردهای متنوعی داشته باشد و ظرفیت بسیاری برای تحقق نهادهای اسلامی داشته است.
در این بین مسجد با سایر نهادهای ادیان دیگر متفاوت است. مثلا فرق مسجد با کلیسا را اینگونه می توان بیان کرد:
تفاوت اساسی و جوهری بین این دو نهاد وجود دارد. برخی می گویند هر دو جایگاه عبادت است. اما تلقی اسلام از مسجد با تلقی مسیحیت (مسیحیت امروزی نه آن مسیحیت اصیل) متفاوت است.
اسلام معتقد نیست عبادت جای خاصی دارد و در اعتقاد دارد در هر مکانی می توان عبادت کرد. درست است برخی مکان ها مکروه است و مکان نماز شرایط خاصی دارد اما اینها محدود کننده نیست. اما در تلقی مسیحیت عبادت مکان خاص دارد. کاری که در کلیسا انجام می شود در خارج آن امکان ندارد.
تعریف عبادت در کلیسا بدین نحو است که امکان ارتباط انسان با خدا با واسطه کشیش است. کشیش جایگاه واسطه گری را فراهم می کند. برای مسیحیان تعجب آور است که هر جایی بتوان عبادت را بجا آورد و نماز خواند.
در مسیحیت نماز ویژه در کلیسا و با شرایط خاص و در زمان خاص (یکشنبه ها) برگزار می شود.
مسجد در اسلام ویژگی خاص دارد و در اسلام فقط یک مکان عبادت صرفا نیست.
در این خصوص روایات بسیاری وجود دارد که به برخی از آنان اشاره می شود:
در روایت آمده است؛ کسی که به سمت مسجد می رود پایش را بر خشکی و تری نمی گذارد الی اینکه زمینهای هفتگانه بر آن تسبیح می گویند.
در روایت دیگر آمده است؛ خانه های من در زمین مساجد هستند این خانه ها برای اهل آسمان درخشان هستند همانطور که ستاره ها برای اهل زمین درخشان است.
با این اوصاف مسجد برای مسلمان باید خانه دوم باشد و بخشی از زندگی اش را در مسجد انجام دهد.
در روایت دیگری آمده است؛ خوشبحال آن بنده ای که در خانه خود وضو می گیرد و مرا در خانه من (مسجد) زیارت می کند.
و دیگر اینکه؛ بشارت بده آنان را که در تاریکی به سمت مساجد می روند به نوری که در روز قیامت امتداد پیدا می کند.
پیامبر ص می فرمایند کسی که به مسجد برود آثاری دارد. در ادامه این آثار بیان می شود:
نشانه استوار: مطالب دقیق و درست را یاد می گیرد. این خود شاخص های مسجد را به ما نشان می دهد. مصداق بارز آن آیات قران است اما صرفا این نیست. معرفت به این آیات قران نمونه دیگر است. اینگونه مسجد ما را با حقیقت و مفاهیم قرآن باید آشنا کند.
سنتی که اقامه شده، روشی که مورد عمل واقع شده است: در مسجد سنت اهل بیت را باید یاد بگیریم. منش زندگی، روش زندگی را آنجا باید یادبگیریم.
علمی که فایده داشته باشد: دانستن برخی چیزها در زندگی نقش دارد که این ها بسیار متنوع است. مثلا اطلاعات پزشکی که باعث ارتقاء وضعیت سلامت ما می شود.
حرفی که او را به مسیر درستی هدایت می کند یا از مسیر اشتباهی باز می دارد: کس که مستمرا مسجد می رود نباید دچار انحراف و لغزش بشود مثلا نباید به اعتیاد به مواد مخدر گرفتار شود. باید از خطرات حفظ شود.
در این روایت آثار عملی دیگری نیز ذکر شده است:
واجبی که مورد عمل واقع می شود: کارهای واجب را یاد می گیرد. چون مسجد می رود گناهان را ترک می کند.
از ویژگی هایی دیگری که پیدا می کند؛ نظم است. نماز اول وقت در مسجد زندگی را تنظیم می کند.
جوان امروز از فرصتهایش نمی تواند درست استفاده کند.
اخوت اسلامی: احساس برادری ایجاد می کند. مردم در برخی اوقات این حس انسان دوستی و برادری را دارند که این خوب است. اما مفهوم برادری اسلامی وسیع تر از این است. ظرف ایجاد کننده آن مسجد است. مسجد محله می تواند افراد محله را تبدیل به یک خانواده کند.
در زندگی مدرن غربی افراد از همه جدا می شوند حتی خانواده شکسته شده است. خانواده عناصر جدایی شده اند.
ممکن است همه در یک خانه زندگی کنند اما اینها فقط هم خانه هستند و احساس همدردی و خانوادگی ندارند. شکل خانواده ممکن است باقی مانده باشد اما واقعیت آن از هم پاشیده شده است.
اسلام می خواهد خانواده را با احکام خود مستحکم کند احکامی چون حقوق بین اعضای خانواده. اسلام حتی سعی کرده است فراتر برود و فرد را با همسایه و همه مسلمانان فامیل کند. برادر دینی لفظ نیست همه مؤمنین به منزله خانواده هستند.
با این دیدگاه بازشناسی ظرفیت مسجد نیاز است. ظرفیت های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی؛ قبل از انقلاب صندوق های قرض الحسنه در مساجد فعال بود. تعدادی از مسجدی های متمول پول خود را در آن صندوق ها می گذاشتند تا هم مسجدی ها و هم اهل محل از آن بهره برند. مردم از این طریق با مسجد ارتباط برقرار می کردند.
باید کاری کرد که مسجد فقط پاتوق چند نفر خاص نباشد و اختصاص به آنها نداشته باشد. استمرار حضور در مسجد خوب است اما نباید مسجد فقط برای این افراد باشد.
گاهی در مساجد به دلیل استمرار حضوری عده ای خاص حلقه هایی ایجاد می شود که وقتی فرد تازه واردی به مسجد می آید بخاطر وجود این حلقه های انسانی در مسجد احساس غربت می کند و آنچه در مسجد توقع دارد پیدا نمی کند.
فرد باید با مسجد آرامش پیدا کند و دلبسته مسجد شود. روحانی و امام در مسجد جنبه محوری دارد مثل قلب مسجد است و مؤثرترین عنصر هست.
فعالین در مسجد بسیار مهم هستند و بازوهای روحانی است. روحانی بسیار مهم است اگر روحانی عالم و آگاه باشد و اگر عقل اجتماعی داشته باشد و بتواند کارکردهای مسجد را بشناسد و بر حسب زمان بتواند کارکردها را پیاده کند؛ مسجد امروز با ویژگی های امروز ایجاد می کند.
بخشی از ویژگی ها وابسته به زمان و مکان نیست اما برخی وابسته است به زمان و مکان. برای شکل گیری آن باید ابعاد آن به مقتضای زمان و مکان شکل گیرد. مسجد امروز باید در قالبی باشد که بتواند نیاز امروز را برآورده کند. این مسجد می تواند نیازهای امروز را براورد ه کند.
در این خصوص باید گفت بسیاری از تبلیغات ما تبدیل به منش نشده است. ما اکنون احساس می کنیم نفوذ ما در جامعه آنچنان که باید باشد نیست.
در قبل از انقلاب مسجد محل تحولات بوده است و مکان اصلی بوده که جوان و نوجوان زندگی اش را در آنجا شکل می داده است. بعد از انقلاب از ابزارهای که فکر می کردیم قدیمی شده است استفاده نکردیم و مسجد کارکرد اصلی خود را از دست داد.
توقعی که از اسلام داشتیم تحقق نیافته است چون نهادی مثل مسجد کارکردهایی که باید داشته باشد را نداشته است.
امیدواریم بتوانیم با کمک طرح مسجد ما حرکتی در سطح کشور داشته باشیم و نهاد مسجد را با ارائه الگوی مسجدی احیا کنیم.
این امکانات سخت بسیار بیش از این ها باید آثار نرم داشته باشد. سخت افزار بسیار است و مسجد بسیاری داریم اما هویت مسجد به کاری هست که در آن صورت می گیرد. برخی مساجد کوچک محل کارهای بزرگ و جنبشهای بزرگ بود که باید امروزه احیا شود.
مسجد امروز ابعاد متنوع را باید در برداشته باشد تا پاسخگوی نیاز همه اقشار باشد. این می تواند راه انقلاب، راه قیام امام حسین ع، راه امتداد بعثت نبی اکرم را ادامه دهد.
جلسه با دعای سخنران، آیت الله هادوی تهرانی و پاسخ به سؤالات فعالین فرهنگی پایان یافت[1].
دفتر آیت الله هادوی تهرانی
[1] . برگرفته شده از: پایگاه اطلاع رسانی مسجد ما