رئيس مؤسسه رواق حكمت اظهار كرد: اسلام عدالت اقتصادی را با دو عنصر رفع فقر و تعديل ثروت تأمين می‌كند؛ بنابراين فاصله بين اقشار فقير و غنی در جامعه به گونه‌ای خواهد بود كه تحمل آن ممكن باشد.
آيت الله هادوی تهرانی، رئيس مؤسسه رواق حكمت و استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علميه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) ضمن بيان اين مطلب درباره ويژگی‌های اقتصاد اسلامی گفت: در حوزه اهداف اقتصادی، هر مكتب اقتصادی تعريفی از عدالت اقتصادی ارائه می‌دهد؛ تعريفی كه به‌عنوان مثال سرمايهداری از عدالت اقتصادی دارد اين است كه ما به همه آحاد جامعه اين فرصت را بدهيم كه هر كس به تناسب توانی كه دارد از امكانات اقتصادی برخوردار شود. در مقابل تعريفی كه اقتصاد سوسياليستی از عدالت اقتصادی عرضه می‌كند اين است كه هر كسی از آحاد جامعه به اندازه نيازشان از منابع اقتصادی بهره‌مند شوند، نه به اندازه توان بهره‌برداری‌شان.
وی با بيان اينكه اسلام در اين زمينه مبنای مستقلی از سرمايهداری و سوسياليستی ارائه می‌دهد، افزود: اسلام هم تنوع بهره‌برداری از اقتصاد و منابع اقتصادی را می‌پذيرد، يعنی می‌پذيرد كه ميان اقشار به لحاظ بهره‌مندی از امكانات اقتصادی تفاوت وجود داشته باشد و هم اينكه با ارائه راهكارهايی در پی اين است كه فاصله ميان اقشار توانمند اقتصادی و اقشار ناتوان اقتصادی فاصله قابل تحملی برای اقشار ناتوان باشد.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بيت(ع) ادامه داد: در نتيجه در حوزه عدالت اقتصادی، اسلام عدالت اقتصادی را با دو عنصر تأمين می‌كند يك رفع فقر كه همه آحاد جامعه از حداقل امكانات زندگی در آن شرايط برخوردار باشند. دوم تعديل ثروت كه اقشار توانمند اقتصادی از طريق راهكارهايی كه اسلام عرضه كرده است بخشی از ثروت و درآمد خود را در اختيار اقشار ناتوان قرار دهند و در نتيجه فاصله بين اقشار فقير و غنی در جامعه به گونه‌ای باشد كه تحمل آن برای اقشار فقير ممكن باشد و احساس فقر نكند كه در مفاهيم اسلامی اين نكته تأكيد شده است كه احساس فقر خطرناك‌تر از خود فقر است.
اين محقق و نويسنده كشورمان در ادامه سخنانش تصريح كرد: وقتی در جامعه‌ای گروهی از مردم احساس كنند كه فقير هستند آن موقع است كه امنيت اقتصادی در جامعه و در پی آن امنيت اجتماعی و حتی امنيت فرهنگی به خطر می‌افتد، اما وقتی فاصله ميان اقشار فقير و غنی را متعادل نگه داريم، اينجاست كه اقشار ناتوان احساس فقر نمی‌كنند و وقتی كه چنين احساسی وجود نداشت امنيت اقتصادی و در پی آن امنيت فرهنگی و اجتماعی هم تحقق پيدا می‌كند.
آيت‌الله هادوی تهرانی تأكيد كرد: اسلام غير از اينكه اين نوع مفاهيم كلی را عرضه كرده است كه آزادی اقتصادی و پذيرش مالكيت و يا ارائه اهدافی مثل رفع فقر و تعديل ثروت و ...، يك مجموعه‌ای از نهادهای به هم مرتبط را برای رسيدن به آن اهداف براساس آن مبانی ترسيم كرده است. نهادهايی مثل كمك‌های بلاعوض از قبيل صدقات يا كمك‌های از قبيل قرض‌الحسنه يا نهاد ماليات‌ها در اسلام، خمس و زكات و ساير ماليات‌ها كه اينها ابزارهايی هستند كه مجموعا يك نظام را تشكيل می‌دهند كه براساس مبانی ما را می‌توانند به اهداف اقتصاد اسلامی برسانند. بنابراين اقتصاد اسلامی هم به لحاظ خرد در عناصر خودش با اقتصاد سرمايهداری و يا سوسياليستی متفاوت است و هم به لحاظ كلان در مجموعه چيزی كه عرضه می‌كند و نحوه‌ای كه اين مفاهيم را به هم ثابت می‌كند با آن اقتصادها تفاوت دارد.
مدرس عالی خارج فقه و اصول حوزه علميه قم در ادامه سخنانش گفت: انسان اقتصادی مسلمان يا اسلامی با توجه به مجموعه مفاهيمی كه در اسلام هست هم به دنيای خود توجه دارد و هم به آخرت خودش. در حالی كه انسان اقتصادی در فرهنگ سرمايهداری فقط به دنيای خودش توجه دارد. انسان اقتصادی سرمايهداری موجود طماعی است كه به دنبال حداكثر كردن سود خودش هست؛ ولو به قيمت صدمه زدن به سايرين و از بين بردن حقوق آن‌ها كه البته در بحث اقتصاد سرمايهداری مطرح می‌شود كه برای اينكه جلوی تعدی افراد به ديگران گرفته شود راهكارهايی وجود دارد، اما انسان اقتصادی سرمايهداری موجود طماعی است كه هدف اصلی او دستيابی به سود حداكثری برای خودش هست.
رئيس مؤسسه رواق حكمت تأكيد كرد: انسان اقتصادی اسلامی در عين حالی كه به دنبال حداكثر كردن منافع مادی خود است از منافع اخروی و معنوی غافل نيست و هر دو را با هم مورد توجه قرار می‌دهد. از نگاه انسان اقتصادی اسلامی، دنيا مزرعه آخرت است و او بايد در اين مزرعه به گونه‌ای عمل كند كه نتيجه آن آبادانی آخرت او باشد، اينجاست كه انسان اقتصادی اسلامی در عين حالی كه به دنبال منافع مادی هست سعی می‌كند با رعايت حريم‌هايی كه در اين زمينه وجود دارد حقوق ديگران را حفظ كند، چون می‌داند كه اگر حقوق ديگران حفظ نشد دارد آخرت خود را تخريب می‌كند و ديگر اين دنيای او مزرعه آخرت او نيست، بلكه باعث شده كه آخرت او از بين برود.
وی با تأكيد بر اينكه انسان اقتصادی اسلامی در عين حالی كه به دنيال منافع خود است، از اقشار ديگر جامعه غافل نيست، اظهار كرد: چون در مفاهيم اسلامی اين معنا به او تذكر داده شده است كه خدمت كردن به ديگران و در اختيار گذاشتن بخشی از امكانات مالی برای ديگران چه مقدار در آخرت او نقش خواهد داشت. بنابراين انسان اقتصادی اسلامی در عين حالی كه در حوزه اقتصاد شاد و با نشاط عمل می‌كند، ضوابط را رعايت می‌كند و از دستاوردهای خودش برای ديگران هم استفاده می‌كند، البته قله چنين انسان اقتصادی، رفتاری است كه در امام علی(ع) كه الگوی همه مؤمنين در همه ابعاد هست می‌بينيم البته آن قله برای همه قابل فتح نيست.
آيت‌الله هادوی تهرانی با بيان اينكه قله رفتار درست انسان اقتصادی مسلمان آن چيزی است كه در زندگی اقتصادی امام علی(ع) می‌ديديم، افزود: تلاش حداكثری برای ايجاد ثروت و بهره‌مندی حداقلی شخصی داشتند كه حضرت علی بن ابيطالب(ع) در سرزمين حجاز كه آب ارزشمندترين كالا بود به حفر چاه و دستيابی به آب اقدام می‌كند و وقتی كه به اين آب دست پيدا می‌كند به لحاظ بهره‌مندی شخصی، كمترين استفاده را خود می‌برد و اين آب را برای مردم وقف می‌كند. اين رفتار، قله رفتار انسان اقتصادی اسلامی است كه تلاش او در اقتصاد حداكثری اما بهره‌مندی شخصی خودش حداقلی است. همه نمی‌توانند به اين قله برسند اما اين مسيری است كه اسلام مردم را به آن دعوت كرده است، هر كس به هر اندازه به اين قله نزديك شود به همان اندازه به مفاهيم اسلامی نزديك شده است[1].
دفتر آیت الله مهدی هادوی تهرانی
[1] . لینک مرتبط: خبرگزاری قرآنی ایران