آیت‌الله هادوی تهرانی با تأکید بر نقش رسانه در افزایش یا کاهش ارزشهای دینی و اخلاقی در جامعه، رفتارهای خشونت آمیز را ناشی از دوری از آموزه‌های دینی دانست و گفت: روحیه خشنی که امروز در جامعه می‌بینیم نتیجه دور شدن از اخلاق اسلامی است.
آیت الله هادوی تهرانی استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد جایگاه اخلاق اسلامی در جلوگیری از خشونت گفت: نمونه عالی اخلاق اسلامی نبی خاتم حضرت محمد مصطفی (ص) است همانطور که خداوند تبارک و تعالی فرمود "... اسوة حسنة لمن کان یرجو الله و الیوم الاخر..."؛ پیامبر اسلام اسوه نیکویی است برای هرکسی که امید به خدا و به روز قیامت دارد.
اخلاق اسلامی اخلاق آرامش و عطوفت و مهربانی است
رئیس مؤسسه رواق حکمت افزود: اخلاق حضرت محمد(ص) به گونه ای بود که خداوند از آن تعبیر" انک لعلی خلق عظیم" دارد و یا قرآن می فرماید" فبما رحمة من الله لنت لهم ..." خداوند حضرت را به این نکته یادآوری می فرماید که به رحمت الهی چنین نرمخو شده ای و اخلاق پیامبر اخلاقی کریمه و محبت آمیز با دیگران بود.
وی تأکید کرد: حتی پیامبر(ص) به کسانی که به او اعتقاد نداشته و رعایت ادب و احترام را نداشتند هم محبت داشتند که داستان عیادت پیامبر از فردی که هر روز بر سر ایشان زباله می ریخت نمونه ای از این محبتهاست که در پی بیمار شدن این فرد پیامبر به عیادتش رفت و این فرد از دیدن این مهر و محبت به اسلام مشرف شد.
آیت الله هاوی تهرانی یادآور شد: اخلاق نبوی اخلاق دوستی و محبت با دیگران است که قرآن می فرماید: تو نسبت به کفار آنقدر دلسوزی که نزدیک است جان خود را برای اینکه این کفار هدایت نمی شوند فدا کنی" لعلک باخ نفسک". برای همین معتقدیم که اخلاق اسلامی اخلاق آرامش و عطوفت و مهربانی است.
روحیه خشن جامعه امروز نتیجه دوری از اخلاق اسلامی است
وی با اشاره به نقش دین در جلوگیری از خشونتهای فردی و اجتماعی تأکید کرد: روحیه خشنی که امروز در جامعه می بینیم نتیجه دور شدن از اخلاق اسلامی است که متأسفانه در اثر توسعه برخی فرهنگهای باطل در جامعه به وجود آمده است.
استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم افزود: یکی از عوامل توسعه خشونت در شرایط فعلی رسانه ما است که با توسعه خشونت به خصوص در آثار نمایشی و فیلمهایی که عرضه می شود زمینه خشونت را در نسل جوان فراهم می کند. وقتی دائم در مقابل چشم کودک، نوجوان و جوان ما صحنه های خشن در صفحه تلویزیون ظاهر می شود کم کم حالت خشونت در او پیدا می شود.
وی تأکید کرد: اگر جامعه ما با مفاهیم اخلاق اسلامی، مفاهیم دوستی و رأفت نسبت به دیگران انس و الفت پیدا کند و جوانان ما در محیطهای مختلف خانوادگی، آموزشی و به ویژه فضای رسانه با این اخلاق به صورت مستقیم و غیرمستقیم آشنا شوند آنگاه شاهد چنین حوادث تلخی در جامعه اسلامی که باید جامعه نمونه اخلاقی باشد نخواهیم بود.
ادب و مهربانی دو محور روابط خانوادگی و انسانی در اسلام است/ "مدارا" نصف عقل است
آیت الله هادوی تهرانی در مورد آموزه های دینی در دوری از خشونت گفت: محدثان ما برخی روایات را تحت عنوان" کتاب العشره" یعنی کتاب زندگی جمع آوری کرده اند و مرحوم شیخ حر عاملی در مجموعه وسایل الشیعه این روایات را تحت همین عنوان آورده است .
وی افزود: اگر ما به این روایات مراجعه کنیم در واقع اهل بیت (ع) آیین زندگی را به مسلمانان آموزش داده اند چند مفهوم مکررا در این روایات وجود دارد یکی از این مفاهیم" مدارا" است به این معنی که ما با دیگران ولو اینکه از آنها جفا بینیم سازگار باشیم و طبق تعبیر برخی روایات، مدارا و ساختن با دیگران نصف عقل است یعنی عقل اقتضا می کند که انسان با دیگران مدارا کند.
رئیس مؤسسه رواق حکمت یادآور شد: روایات زیادی در مورد روابط خانوادگی داریم که چگونه پدر و مادر با یکدیگر و فرزند نسبت به آنها و والدین با فرزندان رفتار کنند. ادب و مهربانی دو محور روابط خانوادگی و انسانی در اسلام است که ما باید نسبت به دیگران ادب داشته باشیم.
وی تأکید کرد: فضای جامعه اسلامی باید فضای آکنده از محبت باشد و همه افراد جامعه به یکدیگر نگاه محبت آمیز داشته باشند و اگر چنین مسئله ای در جامعه توسعه یابد بطور قطع شاهد رفتار خشن نیستیم. وقتی در جامعه می بینیم که شخصی در مقام انجام وظیفه شرعی و امر به معروف و نهی از منکر مورد هجوم خشن قرار می گیرد نشان می دهد که آن فضا و آن نگاه اسلامی نبوده است.
محبت و تکریم اساس تربیت فرزند در اسلام است
آیت الله هادوی تهرانی با اظهار تأسف از برخی کودک آزاری ها در جامعه اسلامی ایران تأکید کرد: اگر در خانواده ما بعضا شاهد کودک آزاری هستیم اینها با مفاهیم و آموزه های اسلام به هیچ وجه سازگاری ندارد و بسیاری از این رفتارها از دید اسلام جزو گناهان بزرگ است. در اسلام اساس تربیت فرزند بر محبت و تکریم است تا شخصیت انسانی بچه شکل بگیرد و او با کرامت انسانی خود آشنا شود و آن تعابیری که در روایات وارد شده که "الولد امیر سبع سنین" هفت سال فرزند امیر است یعنی ما باید با بچه مدارا کنیم تا کم کم عقل و فهم پیدا کند.
استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم افزود: این مراحل تربیت و مفاهیمی که در روایات وارد شده است باید به اشکال مختلف در رسانه ها منعکس شود و مشکل ما این است که آموزه های بلند دینی را یا در منبری از خطیبی می شنویم و یا در متنی می خوانیم اما اینها کافی نیست بلکه باید بر اساس این مفاهیم مطالب گوناگون به ویژه در قالبهای هنری تولید کنیم به خصوص در قالب هنر نمایشی و غیرمستقیم خانواده اسلامی را نشان دهیم؛ ما چقدر روابط عاطفی خانوادگی اسلامی نشان دادیم؟ چه مقدار جوان خود را در مدرسه، دانشگاه و به ویژه در رسانه که یک دانشگاه بزرگ عمومی است با این مفاهیم آشنا کرده ایم؟
وی تصریح کرد: مشکل جدی ما دوری از مفاهیم و آموزه های دینی و اکتفا به بیان مناسبتی آنها است و در بسیاری از مواقع مطالب دینی به صورت غیرمنسجم و غیرمرتبط با زندگی روزمره ما بیان می شود و ما این مطالب را در قالب یکسری از مفاهیم انتزاعی و در یک موقعیتهای خاص به صورت توصیه های صریح مطرح می کنیم که در جامعه کم اثر است اما وقتی در قالبهای غیرمستقیم به صورت مفهوم و هنجار و ارزش مطرح شود آنجا تأثیرگذار است. وقتی ما در سراسر رسانه هنجارهای خشونت آمیز را عملا عرضه می کنیم دیگر تنها با چند توصیه اخلاقی نمی توانیم به اخلاق اسلامی دست یابیم.
آیت الله هادوی تهرانی با بیان اینکه اقدامات فرهنگی در بلندمدت نتیجه می دهد در مورد راهکارهای کوتاه مدت برای دور کردن جامعه از مباحث خشونت آمیز گفت: در کوتاه مدت جلوگیری از خشونت نیازمند قانون و برخورد صریح و روشن و قانونی است روشی که اسلام هم دارد.
وی افزود: اسلام برای تحقق مفاهیم خود از دو ابزار درونی و بیرونی استفاده می کند که ابزار درونی اسلام همین مفاهیم اخلاقی و ایمانی است که انسانها از درون خود را کنترل می کنند اما اگر انسانی به هر دلیلی نخواست این کنترل درونی را اعمال کند اینجاست که جامعه مسئول است که از بیرون آن را کنترل کند و در اینجا قوه قضائیه، نیروهای انتظامی و عموم مردم به عنوان آمران معروف و ناهیان از منکر مسئولیت دارند که جلوی این برخوردهای خشن را بگیرند تا افرادی که رفتار خشن دارند احساس امنیت در جامعه نکنند و احساس کنند به لحاظ قانونی آنها در امان نیستند.
رئیس مؤسسه رواق حکمت تأکید کرد: البته این به معنای قانون شکنی و تعرض نسبت به افراد به بهانه مبارزه با خشونت نیست که خود این مسئله توسعه خشونت و ناامنی و بی قانونی است اما مسئولان قانونی که کنترل قانونی جامعه را بر عهده دارند و عموم مردم مسئولیت دارند با رفتارهای خشن برخورد کنند البته رسانه ما با فرهنگ سازی و تلاش برای عرضه مفاهیم اسلامی و اخلاقی می تواند زمینه را آماده کند و تجربه رسانه ای ما در سالهای اخیر نشان داده به راحتی می توانیم هنجارهای جامعه را با یکسری از برنامه ریزی های رسانه ای تغییر دهیم.
وی یادآور شد: بسیاری از مردم در رعایت برخی قوانین راهنمایی و رانندگی آمادگی نداشتند و شاید 10 تا 15 سال پیش بستن کمربند یک امر غیرمتعارف در جامعه ایران بود اما با کار فرهنگی آن را به یک عمل هنجار تبدیل کردیم و این کار مشکلی نبود و همانطور که ما در این زمینه های می توانیم با کارهای فرهنگی رفتارهای مردم را تغییر دهیم و ما در موضوع مفاهیم اخلاقی و اسلامی که مردم ما به آن اعتقاد دارند زمینه بیشتری داریم.
آیت الله هادوی تهرانی در پایان تأکید کرد: اگر ما در این زمینه کاستی می بینیم این کاستی برمی گردد به نقصی که در عرضه دقیق، علمی و هنری این مفاهیم به ویژه در صحنه رسانه داریم و امیدواریم این کاستی برطرف شود، شاید در کوتاه مدت آثار کمی داشته باشد اما بطور قطع در دراز مدت آنچه اثر ماندنی دارد کار فرهنگی است و کار قانونی به عنوان امر کنترلی در کوتاه مدت می تواند مؤثر باشد اما در دراز مدت در بحث تثبیت ارزشها ما باید هنجارسازی کنیم و این نیاز به کار فرهنگی و رسانه ای گسترده دارد[1].
دفتر آیت الله مهدی هادوی تهرانی
[1] . لینک مرتبط: خبرگزاری مهر