از ديدگاه فرهنگ اسلامى ايمان نتيجۀ جهل و ندانستن نیست. اسلام از همان ابتداى ظهور خودش بر معرفت تأكيد داشت و اين «هل يستوى الذين يعلمون و الذين لا يعلمون»^[1] نكته‏ اى است كه اسلام به شکل های مختلف و در عبارات گوناگون بر آن اصرار. اسلام انسان را به دانستن و دانايى دعوت مى ‏كند و هيچ ابائى از دانايى او ندارد، بلكه معتقد است كه انسان در پرتو دانايى، ايمان پيدا مى‏كند؛ به تعبير صدرالمتألهين ـ رضوان اللَّه عليه ـ ايمان هر كس به اندازة معرفت او است. ما بيش از آنچه مى‏ دانيم و مى‏ شناسيم، عبادت نمى‏ كنيم. اگر على بن ابي طالب ـ علیه السلام ـ فرمود: «من نديدم چيزى را مگر اینکه قبل از او، همراه او و بعد از او خدا را ديدم.»، بدان سبب است که به خدا معرفت دارد؛ همه جا خدا را مى‏ بيند و به همین جهت آن مرتبه از عبادت و بندگى را هم دارد که همه شنیده ایم.