«بسم الله الرحمن الرحیم، يس (1) وَ الْقُرْآنِ الْحَكيمِ (2) إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلينَ (3) عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيمٍ (4) تَنْزيلَ الْعَزيزِ الرَّحيمِ (5) لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أُنْذِرَ آباؤُهُمْ فَهُمْ غافِلُونَ (6)»[1] در سورۀ یس خداوند تبارک و تعالی بعد از اینکه اشاره فرمود که قرآن برای انذار مردم آمده به این نکته اشاره کرد که «وَ سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ (10)»[2] جماعتی تحت تأثیر انذار توی پیامبر قرار نخواهند گرفت. تو مسئولیت داری و همه را باید انذار کنی؛ اما برخی از این ها نخواهند پذیرفت. شما برای اینکه این ها نمی پذیرند، ناراحت نباش، این ها یک شرایطی، افعالی، رفتاری از خودشان نشان می دهند که مانع می شود از برکات الهی بهره مند بشوند که در جلسات گذشته مفصل توضیح دادیم.

بعد فرمود «إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ»[3] تو آن کسانی را می توانی انذار کنی که این ها تابع ذکرند؛ یعنی انذار تو در آن ها اثر دارد، نه اینکه تو فقط باید این ها را انذار کنی. تابع ذکر یعنی به آنچه به آن ها می رسد، عمل می کنند که این مقدمه می شود برای مطالب جدیدتر، وَ خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ این را که در جاهای دیگر قرآن هم ما می بینیم، این خشیت نسبت به خدا در خلوت و تنهایی و در جایی که کسی نیست و کسی اطلاع ندارد، این خشیت ترس ناشی از یک عظمت است، نه اینکه خدا یک موجود خدایی نکرده سفاک و خونریز و ظالمی است که ما ازش بترسیم، یک درنده ای است که ما ازش بترسیم، نه ترس از خدا به خاطر این نیست، خدا که رحمان است. فرمود: وَ خَشِيَ الرَّحْمَن، رحمت و محبت عنوانی که اینجا هم استفاده می کند. در عین مهربانی خدا این ها خشیت دارند. پس عظمت او منشأ این ترس است در خلوتشان، در تنهایی شان، آنجا که کسی نمی بیند، آنجا که جایی برای نمایش نیست، آنجا هم خشیت الاهی دارند. بارها گفتیم ایمان یک عمل ارادی جوانحی است؛ یعنی درونی است؛ ولی آثارش در جوارح پیدا می شود، در ظاهر پیدا می شود، در رفتارها پیدا می شود. آن کسی که در خلوت رفتارهایی دارد که آن رفتارها حاکی از ایمان او است، خدا می فرماید همان معیار است نه آن که در جلوت و در مقابل دیگران است. حکایت همان داستان است که طرف رفت جایی، غذای مختصری خورد و نماز مفصلی خواند، وقتی رسید به خانه شان گفت غذا بیاورید! ما که سیر نشدیم! بچه اش گفت آن نماز را هم قضا کن یا اعاده کن! چون آن را هم برای مردم خواندی. اینکه جلوی مردم ما چه شکلی هستیم، این معیار نیست، آنی که معیار است آن است که در خلوتمان چطور هستیم.

مرحوم آقای شیخ علی پناه اشتهاردی ـ رضوان الله علیه ـ  یک زمانی سر درس لمعه این را نقل می کرد که مرحوم آقای شیخ عبدالکریم حائری یزدی ـ رضوان الله علیه ـ  مؤسس حوزۀ علمیۀ قم در دورۀ جدید حوزه در قم که الآن ما هم در آن دوره به سر می بریم می فرمود که من گاهی که در خواب نامحرمی می بینم، سرم را به پایین می اندازم.  بله کسی که مراقبت از رفتارهای خودش، ملکه او شده، این حتی در خوابش هم رعایت می کند با آنکه در عالم خواب به فرض نگاه هم به نامحرم بکند، حکم شرعی ندارد

من یک نکته ای را عرض کنم که ما تحت تأثیر عاداتمان هستیم؛ چون تحت تأثیر عاداتمان هستیم بعضی از چیزها هر چند عامل پیدایشش عامل خوبی نباشد، خودش خوب است. من به دوستانی که طلبه هستند به خصوص آن هایی بالاخره مثل شما درس خارج می خوانند، تأکیدم این است که معمم باشید. معمم بودن برای شما محدودیت ایجاد می کند، بعضی از دوستان هم که معمم نمی شوند، علتش همین است. شاید ده ها سال قبل که خودم تازه معمم شده بودم به یکی از مدرسینی که مدرس خوبی هم بود و معمم نمی شد، عرض کردم شما چرا معمم نمی شوی؟ ایشان گفت محدود می شوم و من نمی توانم تحمل کنم. من به ایشان این عرض کردم گفتم این محدودیت مفید است، همین که آدم  هرچند به خاطر دیگران اموری را مراقبت می کند مفید است. ما وقتی معمم هستیم بالاخره یک کمی دست و پایمان را جمع می کنیم، خجالت می کشیم  که بعضی از کارها را انجام دهیم. همین باعث می شود ان شاء الله در ما این عادت پیدا بشود که یک کمی دقت کنیم، همین عادت ان شاء الله سرایت خواهد کرد و کم کم به خلوت های ما هم می رسد و در آنجا هم مراقبت می کنیم. بلاخره این عمل کردن تأثیر می گذارد. بارها گفتیم که بین علم و ایمان و عمل یک رابطه تنگاتنگ است. اگر انسان به آنچه که می داند عمل کند، ایمانش پیدا می شود، ایمان پیدا کند، عملش پیدا می شود. این ایمان و عمل مقدمۀ علم به آن چیزی است که نمی دانند؛ چون این علوم خودش هم به یک مقدماتی نیاز دارد، به خصوص علوم حقیقی به مقدمات واقعی نیاز دارد، با خواندن  و حفظ کردن و درس رفتن هم حاصل نمی شود، این ها فقط علوم ظاهری است که البته این ها مقدمه است برای علوم واقعی.

بنابراین عرضم این است که دوستان طلبه فاضل ما که به خصوص به سطح درس خارج رسیدند؛ هرچند لباس روحانیت محدودیت می آورد، سعی کنید معمم شوید. بعضی ها در قم معمم می شوند، جای دیگری می روند عمامه را بر می دارند. من معمولاً به دوستان می گویم معمم باشید و همه جا معمم بروید؛ البته یک جاهایی هست که دیگر آدم معمماً دیگر نمی تواند برود؛ مثلاً به استخر آب معمما نمی شود برود! معمماً که نمی شود در حمام رفت! این مقدار عقلایی هستیم؛ ولی تا جایی که می شود و آدم می تواند معمم باشد. حالا یک جایی هست که نمی شود یا مثلاً دیگر واقعاً یک مشکلی هست، آنجا عیب ندارد. یک وقتی در فرودگاه مهرآباد به یکی از آقایان رسیدم ایشان خیلی مضطرب و ناراحت بود تا من را دید گفت خوب شد شما رسیدید، گفتم چی شده؟ گفت آقا من می خواهم بروم خارج از کشور همراه من اصرار دارد به من که شما این لباست را در بیاور، من هم برایم سخت است که لباسم را در بیاورم، این هم اصرار که الا و لابد باید لباست را در بیاوری، شما چه می گویی؟ گفتم آقا من یک عمر است سفر خارجی می روم و در شرایط خیلی سخت، خیلی خطرناک معمماً رفتم و نه تنها از این عبا و عمامه ضرر ندیدم، بلکه در بعضی سفرها و بعضی موارد منافعی هم دیدم که احترام کردند به خاطر همین لباس، آدم هایی که اصلاً مسلمان هم نیستند. ایشان گفت خیالم راحت شد، بعد رفت سفر و برگشت، یک جا سخنرانی کرده بود در جمع طلاب و گفته بود من می خواستم بروم به من می گفتند معمم نرو، من نگران بودم و یک آقایی آمد و داستان را تعریف کرده بود. گفته بود آقا ما رفتیم همان که آن آقا گفت درست بود، نه تنها این عبا و عمامه مشکلی برای ما ایجاد نکرد، بلکه خیلی جاها رفتیم دیدیم چه احترامی به ما می کنند.

من یک وقتی شاید برای اولین بار بود که وارد انگلستان شدم، از طرف مرکز اسلامی در لندن آمدند دنبال من. آن هایی که آمده بودند گفتند آقا شما اولین روحانی هستی که ما می بینیم وارد فرودگاه شدی معمماً. گفتم مگر می شود؟ اینجا که مشاهیر می آیند و می روند؟ می گفتند همۀ آن مشاهیر غیر معمم می آیند. آقا معمم بشوید، نترسید، هر جایی هم که می شود معمم رفت، معمم بروید و نترسید. من که ضرر ندیدم. در محیط های مختلف، چه محیط های غیر شیعی از اهل سنت، چه محیط های غیر اسلامی من رفتم و دیدم که چه طوری احترام می کنند. اصلاً من را نمی شناسند و به عنوان شخص من احترام نمی کنند، بلکه لباس مرا احترام می کنند.  من دیدم در بعضی جاها که طرف مست لایعقل است، یک دفعه که برخورد می کند به ما، اصلاً مسلمان هم نیست؛ ولی می فهمد که این لباس، لباسِ علمای دین است، به هر حال کشیش هایشان و علمایشان یک چیزی دارند، می بینی خودش را جمع و جور می کند با اینکه اصلاً نه مسلمان است، نه در حالت خیلی عادی است؛ ولی با این همه باز هم خودش را جمع و جور می کند.

بنابراین عزیزان من این خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ این با بعضی از محدودیت های در ظاهر ان شاء الله مقدمه اش فراهم می شود که یکی از این محدودیت های ظاهر برای ما طلبه ها معمم شدن و ملتزم بودن به معمم بودن  است. آثار و برکاتش را ببینید، ان شاء الله که فرمود: «فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ كَرِيمٍ»[4]مراتبی از آن لااقل با همین معمم شدن حاصل خواهد شد.[5]